بررسی زمین شناسی اقتصادی و کانی زایی مس در منطقه نازیل، جنوب زاهدان واقع در زون شرق ایران

کانسار نازیل در 112 کیلومتری جنوب زاهدان و در زون زمین شناسی شرق ایران (زون جوش خورده سیستان) واقع شده است. زمین شناسی منطقه عمدتاً شامل ترکیبی از سنگ های بازیک می باشند که به وسیله انواع دایک-های حدواسط آندزیتی و داسیتی قطع شده اند. از نظر سنگ شناسی سنگ های بازیک شامل بازالت و گابرو و سنگ های حدواسط عمدتاً شامل آندزیت و داسیت می باشند. کانی های تشکیل دهنده این سنگ ها عمدتاً پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول (هورنبلند)، کوارتز و بیوتیت می باشند. در مقاطع میکروسکوپی بافت غالب سنگ-های آتشفشانی پورفیری است. سنگ های آتشفشانی از لحاظ ژئوشیمیایی متعلق به سری های ماگمایی کالک آلکالن و تولئیتی بوده که حاکی از جایگاه تکتونیکی حاشیه فعال قاره ای و پوسته اقیانوسی (morb) می باشند. کانی زایی در منطقه نازیل در رگه ای به طول تقریباً یک کیلومتر با امتداد شرقی - غربی صورت گرفته است. نمونه های برداشت شده از رگه معدنی با میکروسکوپ نوری پلاریزه، xrf، xrd و icp مورد بررسی واقع شده است. کانی زایی در منطقه به دو صورت هیپوژن و سوپرژن رخ داده است. کانی های هیپوژن پیریت و کالکوپیریت هستند که به صورت انتشاری و رگچه ای در سنگ های میزبان بازالتی یافت می شوند. در اثر فرآیندهای سوپرژن، کانی های سولفیدی اولیه به کانی های اکسیدی و کربناتی ثانویه نظیر هماتیت، گوتیت، لیمونیت، مس خالص، مالاکیت، آتاکامیت و آزوریت در بخش های سطحی و کم عمق تبدیل شده و کانی های سوپرژن را تشکیل می دهند. بافت های کانسنگ اکثراً پرکننده فضای خالی، پراکنده، کلوفرم و گل کلمی می باشد. اگرچه اکثر سنگ های میزبان ناحیه نازیل دچار دگرسانی پروپیلیتیک (اسپیلیتی) و سرپانتینی شده اند ولی دگرسانی در اطراف رگه معدنی شدیدتر و به دگرسانی های سیلیسی، فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک تبدیل شده اند. با توجه به پاراژنز کانی زایی رگه ای و ترکیب شیمیایی کانی های سولفیدی در ناحیه نازیل می توان گفت که کانی زایی رگه ای اولیه در ناحیه نازیل دارای منشأ گرمابی کم دما می باشد.